وکلای دادگستری،چون به جای اصحاب دعوامیباشند،بایدهمه ی اقدامات واعمالی را که آنها قانونا باید یا میتوانند برای احقاق وحفظ حقوق خودمعمول دارند،درزمان لازم به وکالت ازموکل انجام دهند. ماده 24قانون وکالت،به کسانی که قدرت تادیه ی حق الوکاله ندارند حق داده است که مجله خبری وکیل ازکانون وکلا دراین خصوص تقاضای معاضدت نمایند،که دراینصورت کانون مکلف به معرفی وکیل معاضدتی است. به موجب ماده 55قانون وکالت مصوب 1315،تظاهربه وکالت وهمچنین مداخله ی اشخاصی که پروانه وکالت دادگستری ندارند درعمل وکالت دادگستری،به قید مجازات ممنوع شده است .
بر همه اشخاص خریدار زمین نیز هم قانوناً و هم عقلاً و برای جلوگیری از ورود زیان به خود، تکلیف است که از خریداری زمین کشاورزی برای ساختن خانه و مانند آن خودداری کنند و پیش از خرید با مراجعه به شرکت عمران اطلاعات دقیقی را دریافت نمایند سپس زمین مورد نظر را چنانچه منع قانونی نداشت خریداری کنند. تعهدات وکیل نسبت به موکل به شرح حدود اختیاراتی است که وکیل طبق وکالتنامه تنظیم شده با موکل، امضا نموده است اقدام نماید. در وکالت‌نامه‌های رسمی که از دفاتر اسناد رسمی صادر می‌شود و یا وکالت‌نامه‌های قضایی بین وکلای دادگستری و موکل، قسمت حدود اختیارات وکیل مشخص شده است که طرفین یعنی وکیل و موکل میتوانند طبق خواسته خود حدود و اختیارات وکیل را اعلام نمایند. در مواردی که دعاوی کیفری جریان داشته و علیرغم ضروری بودن حضور وکیل، در دادرسی و محاکمات، به دلیل امتناع متهم از اخذ وکیل یا نداشتن توانایی مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشده‌است که در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او گرفته می‌شود. در مواردی که دعوایی کیفری جریان داشته و علیرغم ضروری بودن حضور وکیل، در دادرسی و محاکمات، به دلیل امتناع متهم از اخذ وکیل و یا نداشتن بضاعت مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشده‌است که در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او گرفته می‌شود. ماده ی ۱۰۳ قانون مالیات های مستقیم مقرر داشته است که وکلای دادگستری و کسانی که در محاکم اختصاصی وکالت می کنند، مکلفند که در وکالتنامه های خود دستمزد حق الوکاله را قید نمایند و معادل ۵ درصد آن را بابت علی الحساب مالیاتی روی وکالتنامه، تمبر الصاق و ابطال نمایند.
تفاوت وکیل پایه یک و وکیل پایه دو :
الترام عملی به تعهدات وکیل در قبال افراد ثالث، چرا که وکیل از سوی او انجام وظیفه نموده است. وکیل این تعهد اخلاقی و حرفه‌ای را بر عهده دارد که از گفتن مطالب اغراق آمیز و غیرممکن اجتناب نماید. از دیگر ویژگی های یک وکیل خوب، امانت‌داری است، چرا که وکیل محرم اسرار موکل و امین وی است. اینکه وکیل در مقام دفاع یا دادن مشورت چه می کند یا چه باید بکند محل بحث و مناقشه بسیار بوده است. اگر وکیلی که حق اعتراض به رای دارد بعد از صدور رای یا در زمان ابلاغ آن استعفا دهد و از رویت رای امتناع کند رای به موکل او ابلاغ می‌شود با وجود این تاریخ ابلاغ به وکیل و امتناع او از قبول اوراق آغاز مهلت تجدیدنظر تلقی می شود مگر اینکه موکل عدم اطلاع خود را از استعفای وکیل اظهار نماید. اگر جلسه مقرر برای اخذ توضیح از وکیل مزبور تعیین نشده باشد و دادگاه نیاز به اخذ توضیح خاصی از وکیل متوفی یا معزول یا مصطفی یا ممنوع یا غیره نداشته باشد دادرسی به تاخیر نمی افتد هر چند وقت دادرسی به موکل او ابلاغ نشده باشد.
تفاوت وکیل دادگستری و وکیل قوه قضاییه
توافق کارگر و کارفرما در خصوص بیمه در اکثر شرکتها و سازمان ها ، کارفرمایان پرسنل خود را بیمه نمی کنند و با آنها توافق مینمایند که سهم حق بیمه را به خود پرسنل پرداخت نمایند ، در این خصوص توجه به موارد زیر الزامی است ؛ هرگونه توافقی که نتیجه آن بیمه نکردن… حال سوالی که ممکن است در این زمینه به ذهن خطور کند این باشد که اساسا این دو عنوان چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ پیش از پاسخ به این سوال لازم به ذکر است که وکیل پایه یک و پایه دو دادگستری هردو این اجازه را دارند که در زمینه انجام وکالت در امور حقوقی فعالیت نمایند ولی در بعضی امور با یکدیگر تفاوت دارند. از سوی دیگر در اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده‌است که در همه دادگاه‌ها، طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب کنند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم شود. خاصه اینکه در این دوران به علت توسعه و گسترش علوم و فنون، کارها آنچنان تخصصی و حرفه ای شده که یک نفر به تنهایی نمی تواند به طور کامل در یک رشته از علوم متبحر و کارگشا باشد و باید از کارشناسان در رسیدگی به کار خود استفاده نماید.سوم اینکه وکیل باید بی طرف و بی نظر باشد و به هیچ وجه تحت تأثیر افراد و اشخاص و اوضاع و احوال نباشد. باید گفت که یک شرط بنیادین قضاوت بی طرفی است چه آنکه هر کس در دعوا سعی می کند طرف برنده باشد و با متوسل شدن به راههای گوناگون سعی دارد قاضی ادعای او را پذیرا گردد. در این جا ضروری است که از ماده 3 قانون آیین دادرسی در مورد کار قضاوت و داوری استفاده کرده و گفته شود که داوری یا قضاوت چیست.
- در حال حاضر به دلیل پیچیدگی‌های امور حقوقی، ضرورت و الزام داشتن وکیل و همراهی او در فرآیند دادرسی بیش از گذشته احساس می شود.
- با انعقاد عقد وکالت, وکیل و موکل در برابر یک دیگر حق و تکالیفی دارند و در برابر هم مسئول هستند.
- آن دسته از وکلایی که از کانون وکلای دادگستری پروانه اخذ می‌کنند ابتدا به صورت ۲ سال کار آموزی دوره را طی می‌کنند و میتوانند زیر نظر وکیل سرپرست نسبت به دفاع از حقوق موکل اقدام کنند و پس از طی ۲ سال و همچنین تایید صلاحیت علمی و گزینش‌های مربوطه موفق به اخذ پروانه وکالت پایه یک شوند.
- در صورتی که موکل در دادگاه برنده شود دادگاه می‌تواند طرف دیگر دعوا را به پرداخت حق‌الوکاله وکیل معاضدتی محکوم کند، این حق برابر ۵ درصد از حکم صادره بر علیه طرف دیگر می‌باشد، اگر موکل در دادگاه برنده نشود هیچ حق‌الوکاله‌ای به وکیل تعلق نمی‌گیرد.
- نوشته ای که بدین صورت تهیه و تنظیم میگردد صورت سند رسمی داشته و در سایر سازمانها و دادگاههای کشور معتبر و مستند است.
- تبصره ۱- هرگاه وکیل بدون عذر موجه از حضور در دادرسی امتناع کند، دادگاه مراتب را به مرجع صالح به منظور تعقیب وکیل متخلف اعلام می دارد.
وکلای کیفری ماهر و با کفایت که همه ویژگی‌ها و خصوصیات مورد نیاز را داشته باشند، میتوانند آنقدر خوب عمل کنند که احقاق حق به بهترین نحو انجام شود که در این حالت، اصطلاحاً، حق به حق‌دار میرسد و حق هیچ کسی ضایع نمی‌شود. بر اساس چارچوبی که بهشتی و يارانش بنا کردند، طی دهه ۶۰ در هیچ‌یک از “دادگاههای انقلاب” وکیل مدافع حق حضور نداشت و پس از آن نیز نقشی نمایشی یافت. فراتر از آن، بسیاری از وکلا به خاطر پیگیری حقوق موکلین‌شان به زندان‌های طویل‌المدت محکوم شدند، زیرا به جای آن که در “خدمت به‌حق” و “موازین اسلامی” باشند در “خدمت نابه‌حق” و “موکل” خود بودند. در مرکز وکلای قوه قضاییه وکلا مورد بررسی هسته گزینش قرار می گیرند اما در کانون وکلای دادگستری این اتفاق نمی‌افتد.
دامنه‌ی اختیارات وکیل تسخیری با وکیل تعیینی تفاوتی ندارد و تنها در مرجع تعیین‌کننده متفاوت است. البته قابل ذکر است که صرف داشتن تحصیلات حقوقی برای اخذ اجازه نامه کفایت نمیکند و در همین راستا کانون وکلا می‌تواند قبل از مجوز دادن برای وکالت اتفاقی، با شخص مصاحبه علمی کرده و در صورت نداشتن اطلاعات کافی، از دادن مجوز خودداری کند . برای این که به وکیلی وکالت قضایی بدهید لازم است برگه های مخصوصی را که برای این موضوع توسط نهادهای قانونی تهیه شده امضا کنید و بدین وسیله شما در حدود مصرح در متن وکالتنامه به وی وکالت می دهید تا مسأله مورد درخواست شما را در مراجع قضایی یا اداری پیگیری نماید. برای شاکی یا متهم توسط دادگاه در پرونده های حقوقی به دلیل عدم تمکن مالی انتخاب می شود و در جرایمی مانند حبس ابد اگر متهم به دادگاه وکیلی معرفی نکند دادگاه وظیفه دارد برای وی یک وکیل اختیار کند و حق الوکاله وکیل تسخیری نیز از قوه قضاییه پرداخت می شود. افزایش خواسته ، تغییر خواسته و تغییر درخواست که در ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی بررسی شده است دعوای طاری تلقی نشده و به کالت در قبال درخواست جدید خواسته‌ای که تغییر یافته یا افزایش یافته نیاز به تصریح در وکالتنامه ندارد.
بنابراین به صورت قانونی این فرد هنوز وکیل پایه یک دادگستری شناخته نمی‌شود و حدود اختیارات او از وکیل پایه یک دادگستری کمتر است. به طور کلی اگر فردی با دیگری قرارداد وکالت امضا کرده باشد، به عنوان وکیل او در انجام کار مشخص شده شناخته می‌شود. به عنوان مثال اگر مرد به همسرش وکالت در طلاق دهد و این وکالت بلاعزل باشد، زن به عنوان وکیل مرد می‌تواند برای طلاق اقدام کند. این نوع وکالت‌ها محدود به قراردادهای خاصی مانند طلاق، خرید و فروش ملک و… می‌شوند و دارنده وکالت فقط می‌تواند کارهایی را که به او وکالت داده شده انجام دهد. طبق عرف جامعه وکیل به فردی گفته می‌شود که از طرف شخص دیگری انتخاب شده؛ و وکالت رسیدگی به پرونده او را در دادگاه‌ها و دادسراها بر عهده می‌گیرد. این شخص باید در آزمون وکالت کانون وکلا یا قوه قضاییه پذیرفته شده باشد و پس از گذراندن دوره کارآموزی در شغل وکالت مشغول به کار شود.