اگر بخواهیم درباره پیشنیه امور قضایی صحبت داشته باشیم می توانیم بگوییم در قرن ها پیش در یونان و رم باستان امور قضایی به اشخاصی سپرده می شد تا به جای دیگران مشکل قضایی مورد نظر را حل کنند. بدیهی است که در زمان های قدیم افراد اطلاعات آنچنانی در حوزه حقوق و امور قضایی نداشتند و باعث می شد که حقوق افراد زیادی پایمال شود. به همین دلیل در قرون متمادی جایگاه اشخاص خاص که برای دفاع از موکلان خود و احقاق حق تلاش می کردند در جامعه و نظام های قضایی مختلف تثبیت شد و کم کم شغل وکالت در بین مردم جایگاه خود را پیدا کرد. پیش از آن که به انواع وکلا بپردازیم و به پرسش “چند نوع وکیل داریم؟” پاسخ دهیم، اجازه دهید در رابطه با شغل وکیل، انواع وکالت و انواع وکیل دادگستری توضیحاتی را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. یکی از مهم ترین موضوعات و نکات مهم در انتخاب وکیل آن است که شخصی که قرار است به وکالت از ما پرونده ای را به عهده بگیرد ، تخصص و دانش کافی در این حوزه را داشته باشد ؛ به این دلیل که امر وکالت یک مسئله کاملا تخصصی و حرفه ای است . عدم گرفتنِ وکیل کیفری و یا گرفتنِ وکیل نامجرب می‌تواند مسیر پرونده و پروسه احقاق حق را مختل کند، مسیر زندگی فرد را به سمت منفی تغییر دهد، موجب صدمات مالی و جانی و حیثیتی و آبرویی شود و هزینه‌های دادرسی را نیز افزایش دهد.
اما در سال 98 نحوه دریافت پروانه پایه یک وکالت در مرکز مشاوران قوه قضاییه با تغییرات قابل توجهی روبرو شده است. بالاخره با فراز و فرودهایی که در امور وکالت در سال‌های ۱۲۹۶ ،۱۳۰۰ ، ۱۳۰۵، ۱۳۰۶ و ۱۳۰۹ خورشیدی بوجود آمد، کانون وکلای دادگستری تحت نظر وزارت عدلیه تشکیل گردید و قانون وکالت در سال ۱۳۱۵ به تصویب رسید. این قانون کماکان پابرجاست و هم اینک وکلای دادگستری تحت نظارت کانون وکلاء، دارای کانون‌هایی در بیشتر مراکز استان‌های کشور می‌باشند که به نام «کانون وکلای دادگستری» نامیده می‌شود و این کانون‌ها با داشتن سازمانی مستقل از قوه‌ی قضائیه، مطابق قوانین، اقدامات وکالتی و نظارت بر امور وکالت و وکلاء را به انجام می‌رسانند. وکالت تعیینی یا وکالت قراردادی آن است که هریک از طرفین دعوا برای اقامه و تعقیب آن و دفاع از حق، به وکیل دادگستری مراجعه و با وی قرارداد وکالت می‌بندند. وکیل دادگستری شخصی است که به‌غیر از داشتن تحصیلات حقوقی باید پروانه‌ی وکالت کردن را از قوه قضاییه یا از کانون وکلا در پی قبولی در امتحان، اخذ کرده باشد .
وکیل کیست؟ چه وظایف و تعهداتی دارد؟
وکلا در قبال قبول وکالت اشخاص، دستمزدی دریافت می‌کنند که به آن حق‌الوکاله گفته می‌شود. 7- کارآموز مکلف است پس از پایان دوره یا در مهلت‌هایی که کمیسیون تعیین می‌کند، پایان دوره خود را اعلام و مدارک انجام تکالیف را حداکثر ظرف بیست روز به کمیسون کارآموزی تسلیم نماید. وکالت وکیل می بایست درنظردادگاه محرز باشد.درحقیقت،چون علی الاصول تمام اقدامات واعمال وکیل نسبت به موکل،درحدود وکالت نامه،موثروازنظردادگاه نیزبه منزله ی اقدامات واعمال موکل است،وکالت وکیل باید اثبات شود.
بسیاری از امور حساس همانند نقل و انتقال اموال غیر روایت شده تنها با داشتن وکالتنامه رسمی شدنی است و با وکالتنامه غیررسمی و عادی امکان‌پذیر نمی‌باشد. مجله خبری وکیل در دعاوی مالی و دعاوی که موضوع آنها اموال است، مانند دعاوی چک، سفته و بیشتر دعاوی ملکی، حق‌الوکاله براساس ارزش مال مورد دعوا دریافت می‌شود و کاملاً براساس توافق بین وکیل و موکل، شرایط دعوا، سختی یا آسانی و نیز رفت و آمد وکیل تعیین می‌شود. در مرحله بازجویی متهم می تواند فقط یک وکیل داشته باشد و بازپرس باید قبل از آغاز تحقیق این حق را به متهم تفهیم کند مقرره ای که ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری آن را مشخص کرده است. در جرائم تعزیری درجه هفت و هشت، ولی یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان می تواند خود از وی دفاع و یا وکیل تعیین نماید. پس از ارجاع پرونده به دادگاه کیفری یک، در جرائم موضوع بندهای (الف)، (ب)، (پ) و (ت) ماده (۳۰۲) این قانون و یا پس از صدور قرار رسیدگی در مواردی که پرونده به طور مستقیم در دادگاه کیفری یک رسیدگی می شود، هرگاه متهم وکیل معرفی نکرده باشد، مدیر دفتر دادگاه ظرف پنج روز به او اخطار می کند که وکیل خود را حداکثر تا ده روز پس از ابلاغ به دادگاه معرفی کند.
وکیل دادگستری تحصیلات خود را در رشته های حقوق، مبانی و فقه در مقطع کارشناسی یا بالاتر گذرانده است وی باید در آزمون وکلای دادگستری پذیرفته شود تا به عنوان وکیل پایه یک دادگستری مشغول به کار شود. وکیل قضایی برای رسیدن به این درجه از مراحلی می‌بایست عبور کند که شامل امتحانات کتبی و شفاهی بوده و در این راستا فرد می‌تواند وکیل پایه یک دادگستری شود. وکلای پایه یک دادگستری از مجرب‌ترین وکلا محسوب می‌شوند که در تمامی امور حقوقی حق مداخله و پیگیری امور را دارند در حالی که وکلای پایه دو دادگستری از اختیارات محدودتری برخوردار هستند. وکلایی که از کانون وکلای دادگستری پروانه اخذ می‌کنند بدواً به‌صورت ۲ سال کار آموزی دوره را طی می‌کنند و می‌توانند ذیر نظر وکیل سپرست نسبت به دفاع از حقوق موکل اقدام کنند و پس از طی 2 سال و همچنین تأیید صلاحیت علمی و گزینش‌های مربوطه موفق به اخذ پروانه وکالت پایه یک شوند.
. دعاوی کیفری
تشخیص بی بضاعت بودن یا عدم توانایی اشخاص برای پرداخت حق الوکاله با دادگاه مرجع رسیدگی به دعوی است و برای تحقق این منظور روسای کل دادگاهها در حوزه قضائی با همکاری موسسات معاضدت قضائی کانون های وکلا در استان ها و هیئت ماده 2 آیین نامه اجرایی ماده 187 قانون برنامه سوم توسعه برابر مقررات مربوط عمل خواهند کرد. برای بهره مندی از این تاسیس مفید،متقاضی (خواهان یا خوانده ) باید درخواست خود را به دبیرخانه موسسه معاضدت مجله خبری وکیل مستقر در کانون وکلای مرکز تقدیم کند و کسانی که دور از مرکز زندگی می کنند می توانند این درخواست را به دفتر دادگستری محل اقامت خود تسلیم نمایند. در دعاوی کیفری شاکی و متهم حق دارند که از وکیل استفاده کنند و اگر متهم توانایی مالی برای انتخاب ومعرفی وکیل نداشته باشد می تواند از دادگاه درخواست کند تا برای او وکیل تعیین نماید. متهم می تواند تا پایان اولین جلسه رسیدگی از دادگاه تقاضا کند وکیلی برای او تعیین شود.
خدمات مشاوره عدل ایرانیان
دراینجا باید یاد آور شد که ارزش سند رسمی به گونه ای است که ملک ثبت شده از هر گونه تعرض و تجاوز در امان بوده و دارنده آن با اطمینان و باور به اینکه همواره مالک ملک خود خواهد بود و تا هنگامی که آن را به دیگری واگذار نکرده است، هیچ شخصی نمی تواند آن را از او بگیرد و به آن تجاوز یا تعدی کند . درباره واژه «محضر» باید گفته شود، سبب این است که پیش از انقلاب مشروطه و تنظیم قانون اساسی مشروطیت، در کشور ایران برای انجام کارها قانون نوشته و مدونی نبود. برای اینکه داد و ستدهای کلان مردم مورد تعرض قرار نگیرد، مردم این دادو ستدها را نزد روحانیان انجام می دادند و چون این دادوستد ها و معاملات در «محضر» روحانیان انجام می گرفت و به سخن دیگر در جلو روی روحانیان انجام می شده، اندک اندک این واژه رایج گردید. در این ماده نکات برجسته ای وجود دارد و ،نتیجتاً، می رساند که قضاوت و داوری چیست؟ و قاضی کیست و کار او و حدود اعمال و رفتار او در برابر اصحاب دعوا چه می باشد و گذشته از تمام این موارد که در این ماده ذکر شده، نتیجتاً، میرساند که کار دادگستری «حل و فصل» دعاوی است و تأمین عدالت برخلاف عنوان کار «عدلیه» یا «دادگستری» نیست. نوشته ای که بدین صورت تهیه و تنظیم میگردد صورت سند رسمی داشته و در سایر سازمانها و دادگاههای کشور معتبر و مستند است.
- بنابراین اسنادی که میان اشخاص در هر جایی غیر از دفترخانه یا اداره ثبت، نوشته می شود، سند عادی است.
- لازمه ی اثبات واحقاق حق در دادگستری است وهر دعوا یا دفاعی که بدون رعایت آنها مطرح شود ممکن است موجب شود حقی که در ماهیت ودر حالت ثبوتی انجام شود اثبات واحقاق نگردد ودر نتیجه شخص بی حق در دعوا پیروز شود.
- نکته ۱ـ برای آشنا شدن با مقرراتی که وکلا باید در رابطه با مراجعین و موکلین خود رعایت کنند می توان به مطالعه قوانین و مقررات مربوط به وکالت که در مجموعه قوانین حقوقی درج شده مراجعه کرد، مضافاً این که خلاصه ای از موارد مهم این قانون ها در پشت برگه وکالتنامه چاپی و کلا ًدرج شده است که موکل می تواند آن را در فرصت کافی از وکیلش گرفته و بررسی دقیق نماید.
- به چنین وکلایی که در مراجعه قضایی از حقوق کارکنان دولتی دفاع می کنند، وکیل سازمانی می گویند.
در صورتی که شخص مورد نظر این دوره را هم با موفقیت پشت سر بگذارد و بتواند حدنصاب نمره را در آزمون وکالت پس از کارآموزی کسب کند، به عنوان وکیل قوه قضاییه می‌توانند مشغول به کار شود. وکیل انتخابی یکی از رایج ترین انواع وکیل است؛ به این صورت که فردی وکیل خود را که دارای پروانه وکالت پایه یک از کانون وکلای دادگستری (اسکودا) یا مرکز امور کارشناسان قوه قضائیه میباشد را شخصا انتخاب می کند و با تنظیم قرارداد وکالت، او را برای دفاع از حقوق خود در مراجع قضایی، نماینده قرار می دهد. به این معنا که بر اساس قوانین و مقررات ، تنها به اشخاصی وکیل اطلاق می شود که تحصیلات حقوقی لااقل در مقطع کارشناسی در یکی از رشته های حقوق یا فقه و حقوق داشته باشند و سپس در آزمون وکالت که توسط مرکز وکلای قوه قضاییه و یا کانون وکلای دادگستری برگزار شده است ، شرکت کرده باشند و با احراز نمره قبولی ، وارد دوره کارآموزی وکالت شده باشند .
تبصره – در غیر جرائم موضوع صلاحیت دادگاه کیفری یک، هر یک از طرفین می توانند حداکثر دو وکیل به دادگاه معرفی کنند. حضور شخص آنها با توجه به مدارک و مستندات ابرازی به تشخیص واحد مشاور امکان پذیر نباشد. تمام اقدامات وکیل که در خصوص موضوع وکالت و در حدود اختیارات مندرج در وکالتنامه انجام می‌دهد به منزله اقدامات موکل است و نسبت به او موثر است. تبصره ۱- هرگاه وکیل بدون عذر موجه از حضور در دادرسی امتناع کند، دادگاه مراتب را به مرجع صالح به منظور تعقیب وکیل متخلف اعلام می دارد.